İslam'da Ashab-ı Kehf
Mağara Halkı manasına gelen, Ashab-ı Kehf okunuşu ile Kur'anda yer alan hikaye, 18. sure olan Kehf (Mağara)suresinin 9 ile 21. ayetleri arasında bahsi geçer.
18:9Mağaradakilerinve onlarla ilgili rakamların ilginç kanıtlarımızdan başka bir şey olduğunu musandın?[1]
Kur'an'a göre bu insanlar Allah'ın birliğineinanıyorlardı.
18:10Gençler mağaraya sığındıklarında, "Rabbimizbize merhametini yağdır ve bu durumdan bize bir kurtuluş yolu göster,"demişlerdi.[1]
Fakat dini inançlarına karşı baskıyla karşılaşıncayurtlarından göçerek bir mağaraya saklanmışlardır. Söz konusu mağaranın neresiolduğu hakkında çeşitli iddialar olsa da Kur'an da bu detay net olarakverilmez. Sadece mağara 17. ayette tasvir edilir.
18:17Tan ağardığında, onlar mağara boşluğunda iken,mağaralarının üzerinden Güneşin sağa doğru hareket ettiğini, battığı zaman daonları yalayıp sola doğru kaydığını görürdün. Bu, ALLAH'ın işaretlerindendir.ALLAH kime yol gösterirse o kişi doğruyu bulmuştur; kimi de saptırırsa onuniçin aydınlatıcı bir dost bulamazsın.[2]
Yedi kişi olduklarına ve yanlarında bir köpekleriolduğu inanışı hakim olsa da Kehf Suresi 22. ayeti, bu inanışın aleyhindedir.Keza yedi kişi oldukları ve köpekleri dahil toplam sekiz kişi oldukları inancı22. ayette reddedilir.
18:22 Tahminde bulunanların bazıları, "Onlarüçtür, dördüncüleri köpekleridir," derken diğerleri de, "Beştir,altıncıları köpekleridir," diyecekler. Başkaları ise, "Yedidir,sekizincileri köpekleridir," diyecekler. De ki, "Onların sayısını eniyi bilen Rabbimdir." Onları bilen azdır. Onlarla yüzeysel olması hariçtartışmaya girme ve onlardan hiç kimseye de bu konuyu danışma.[3]
Aslında Kur'an'daki Kehf suresinde kaç kişi olduklarınet olarak belirtilmez. Ayette yalnızca Allah dışında çok az kişinin bildiğibelirtilir. Fakat Kur'an mağara hakının yanından bir de köpek olduğu ve buköpeğinde onlarla beraber uykuda oldukları söylenir.
18:18Uykuda olmalarına rağmen onları uyanık sanırsın.Onları sağa ve sola doğru çeviririz. Köpekleri de kollarını eşikte uzatmıştır.Onlara baksaydın onlardan dönüp kaçardın ve onlardan dolayı korkuyladolardın.[2]
Yine de genel görüş 7 kişi olduklarıdır. Hristiyanbetimlerinde de 7 kişi olarak tasvir edilmiştir.[4] Hikayeleri İslam dinininkutsal kitabı olan Kur'an'da geçmektedir. Kehf suresinde mağara halkınınTanrı'ya seslenişleri ve duaları detaylıca anlatılır.
Mağara halkının, mağarada ne kadar süre ile kaldıkları 25.ayette açıklanır. Devamın olan 26. ayette ise üzerinde çelişkilerin olduğu busürenin yalnızca Allah tarafından bilinebileceği belirtilir.
18:25Mağaralarındaüç yüz yıl kalıp dokuz arttırdılar. [5]
18:26"Onların orada ne kadar kaldıklarını ALLAHdaha iyi bilir," de. Göklerin ve yerin tüm gizemleri O'nundur. O ne güzelGörendir! O ne güzel İşitendir! Onların O'ndan başka bir yardımcısı yoktur. O,hükmüne kimseyi ortak etmez.[5]
Fakat 25. ayette "300 yıl kalıp 9 yılarttırdılar" cümlesini farklı yorumlara sebep olmuştur. 300 yıl güneş yılıolarak nitlendirimiş ve arttırılan 9 yılın ise 300 güneş yılının denki olan aytakvimine göre 309 yılına gönderme olarak belirtildiği iddia edilmiştir.[6]
300güneş yılı=309ay yılı
Ashab-ı Kehf?in Hikâyesi
Geleneksel anlamda hikayeye göre Ashab-ı Kehf denilengençler, Efsûs şehrinde yaşıyorlardı. Efsus şehrinin yeri konusunda rivayetlermuhteliftir. Türkiye sınırları içerisinde Efes/İzmir, Tarsus/Mersin ve Afşin/Kahramanmaraş'ta olduğu iddaaedilir. Dünyada da yine Efsus olduğu raveyet edilen şehirler vardır. )Bunlardan altısı sarayda görevli, hükümdara yakın kimselerdi ve hükümdarınmüşavere heyetindeydiler. Onun sağında ve solunda bulunurlardı. SağındakilerYemliha, Mekselina ve Mislina idi. Bunlara ?Ashab-ı yemin? denmiştir.Hükümdarın solunda bulunanlar ise, Mernuş,Debernuş ve Şazenuş?tur. Bunlara da ?Ashab-ı yesar? denmiştir.
Hükümdarın Roma imparatorlarından Dimityanus veyaDokyanus olduğu düşünülmektedir. Kesin olan şey imparatorun putperestolduğudur. Putperestliği kabul etmeyen az sayıdaki insanları yakalatıp öldürtmüştü.Hükümdar bir ihbar üzerine saraydaki putperest olmayan gençlerin durumlarınıöğrendi. Onları çağırıp tehdit etti, onlar inançlarından ayrılmak istemediler,aksine Dokyanus?u inançlarına davet ettiler. Hükümdar onların eski günlerinedönmeleri için zaman tanıdı. Gençlerde inançlarını korumak için şehre yakın birdağ yönüne gittiler. Yolda giderken Kefeştetayyuş ismindeki bir çoban onlarıninancına katıldı ve yedincileri oldu. Çobanın köpeği Kıtmir de onlara katılıp,arkalarından takip etti. Dağa yaklaştıklarında çobanın gösterdiği bir mağarayagirdiler. Mağarada dua ederekmerhamet dilediler. (İslam dininin kutsal kitabı Kur'an'daki Kehf suresinin 13.ayetinde bu kişilerin duaları belirtilir.)
Hikayenin devamına göre hükümdar, Efsûs?a gelip, onlarısorar. Kaçtıklarını haber alıp saklandıkları mağrayı öğrenince adamlarıylamağaraya gider ve mağaranın ağzını onları öldürmek maksadıyla kapattırır.İnanca göre gençler ölmez, yüzyıllar boyunca uyumaya devam ederler. Sonunda iseilahi bir şekilde uyandırırlar. Ne kadar süre kaldıkları tam olarakbilinmemekle birlikte Kehf suresinde bu süreyi 309 sene olarak belirtir.
Ashab-ı Kehf uyandıklarında geçmiş olan zamanındafarkında olmadıkları belirtilir. Uykudan kalkmaları, birbirleriyle konuşmalarıve içlerinden birini şehre göndermeleri Kur'an'da geçer. Bunlar şehre gidipyiyecek getirecek kimsenin (Yemliha?nın) elbise değiştirerek halini kimseyebildirmeden gidip gelmesini uygun görürler. Yemliha, bunu kabul edip şehregeldiğinde çok değişmiş bir şehir bulur. Farklı yorumları mevcut olan birhadiseyle bu kişi geçen zamanın farkına varır ve o zamanın hükümdarının yanınagötürülür. İnanca göre bu hükümdar gençlerin dinindendir. Başlarından geçenlerihükümdara anlatır. Daha sonra gidip arkadaşlarına haber verir. Daha sonratekrar hepsi uykuya dalarlar.
Bazıları sahabelerden Ali'nin, Ashab-ı Kehf?egittiklerini ve Ashab-ı Kehf'in uykudan uyanıp onları gördüklerini ilerisürmüştür. Ayrıca bu söylenceye İslam dininin son peygamberi Muhammed?e iman ettiklerini bildirip ve selâmgönderip dua istedikleri de eklenir. Bunların dışında bazı kişiler Ashab-ıKehf'in Mehdi geldiğinde uyanıp onakatılacağını ileri sürmüştür. Yine de bu iddiaların, veya hikâyede geneldegeçen isim, yer, zaman ve bazı olayların gerçek temelleri tartışmalıdır.Kur'an'da ise bu yorumlara dair hiçbir şey yoktur.
Hristiyanlık'ta Yedi Uyurlar
Bu efsane Hristiyanlık'ta "yeniden dirilme"inancının kanıtı olarak gösterilmektedir.
Efsane
Efsane'ye göre 250 yılları civarında Dakyus (Dakyanusveya Decius) adlı bir kral'ın yönettiği putperest bir ülkede 7 gençHristiyalık'la suçlanır. İnançlarını değiştirmeleri için bir süre verilirfakat, onlar dünyevi eşyalarını bırakıp dağa ibadet etmeye giderler.Putperestliğe karşı bu tavrı gören kral öldürülmelerini emreder. Gençler veköpekleri mağaraya sığınırlar. Kral mağaranın girişine duvar örülmesiniemreder. Yedi Uyurlar yıllarca burada kalırlar.
Yıllar sonra, (genelde 379-390 yılları) ağıl yapmakisteyen bir çiftçi mağara girişini açar ve Yedi Uyurlar'la karşılaşır. Şehir'dehaçlı bir sürü bina görüp hayrete düşerler. Dakyus zamanında kalan altınlarıharcamaya çalıştıkları zaman Psikopos'un karşısına çıkarılırlar. Hikayelerinidinleyen psikopos bunun bir mucize olduğunu söyler.
Bunlar Hristiyanlıkta malta, Malchus,Martinianus, Dionysius, Joannes,Serapion, ve Constantinus adındaki azizlerdir. Başka kaynaklar başka isimlerverir.
Efsanenin bu sürümü ise Kuran'da ki Kehf suresinde(19.sure) anlatılanlara benzemektedir. Bahsi geçen kişiler Philedelphia (BugünÜrdün'deki Amman şehri) şehrinin soylularıdır. Liderleri Maximillian(Yemliha), o sırada şehri ziyaret eden Roma İmparatoru "Haderanius"(Hadrian)'a başkaldırır ve put tanrıları inkar ederek sadece Nuh'un, Musa'nun, İbrahim'in ve İsa'nın Tanrı'sınıntapılamaya değer olduğunu söyler. İmparator idam edilmelerini emreder.
Kapatıldıkları zindandan kaçarlar ve sığınacakları birmağara bulurlar. Yedisi ve bir köpek (Kitmir veya Kıtmir) mağarada uyuyakalırlar. Bu mağaraya gelen askerler şaşırmış ve isteri için de geri dönerler.Bunun üzerine komutanları mağara girişinin taş ve harç kapatılmasını emreder.Yedi kafir'in buarada ölüme terkedildiklerini anlatan bir levha bırakarakgiderler.
300 yıl kadar sonra uynadıklarında, Maximillian'ı şehre yiyecek almak üzere göderirler.300 sene önceki paradan şüphelen fırıncı onun bir hazine bulduğunu zanneder vebunu kendisiyle paylaşmazsa onu ele vereceğini söyler. Askerler gelir Maximillian'ı yetkililere götürürler. Yetkililer ilkönce ona inanmasalarda daha sonra ikna olurlar ve bunu bir mucize sayarlar.
Efsanenin birkaç değişik sürümü bulunmaktadır.Bunlardan birinde kaçan beş genç vardır, yolda bir çoban ve çobanın Kitmiradındaki köpeği de bu beş gence katılır. Çoban onları saklanmak üzere bu mağaragötürür. Başka bir sürümde ise çoban bu yedi genç ve köpeğin bulunduğumağaranın yerini kralın askerlerine göstermiştir.
Mağara
Hristiyanlar tarafından kabul edilen sürümdeki mağarabugünkü Efes şehrinin yakınlarında Panayır Dağı eteklerinde bulunmakatadır.[7]Yedi Uyurlar mağarasının üstüne bir kilise yapılmış hali 1927-1928 yıllarıarasındaki bir kazıda ortaya çıkarıldı. Kazı sonucunda 5 ve 6. yüzyıla ait olanmezarlar bulunmuştur. Yedi Uyurlar'a ithaf edilmiş yazıtlar hem mezarlarda hemde kilise duvarlarında bulunmaktadır.
Ashab'ül Kehf ile ilgili mağaranın ise sınırları içindeolduğunu iddia eden 33 kent vardır. Bunlardan dördü Türkiye'dedir; Afşin,Tarsus , Efes ve Lice
Yazımı son olarakNihat GÜLLE?nin şiiriyle bitiriyorum..
Kuranda bile geçer, yedi uyurlarız biz
Ashab-ı Kehf adımız Tarsusta mağaramız
Efsane,masal değil hakikat yaşadığımız
Hakkın kalasına sığınmıştık hepimiz
Zulmetten nura,küfür karanlığından iman ışığına
Zalim sultandan sığınmıştık yalnızca Hakka
Girmiştik bilmeden zaman mağarasına
Hak Teala yolunda can vermiştik biz
Uyuduk asırlar boyunca melekler çevirdi bizi
Kıtmir dahi uyudu mağaranın ağzında
Taktir-i ilahi uyandırdı süre dolduğunda
Hak Teala diledi hayata geri döndük hepimiz
Bizi kimse tanımadı,sevenlerimiz hep ölmüş
Yaşadığımız devirden kimse sağ kalmamış
Zalim Dakyanus ölmüş,kentleri yerle bir olmuş
Hak Tealanın gücünü ibretle seyrettik hepimiz
Tayyuş,Debernuş Mekselinane farkeder adımız
Hepimiz inanmıştık Hak rızasıydı muradımız
İmparator şaşırdı,sordu tek tek hatrımız
Hak Teala diledi yeniden can verdik hepimiz
Kıyamete kadar uyumamız emredildi
Uyanıp MehdiResule asker olur kehf ehli
Biz Hakkın ordusuna kayıt olduk ezeli
Hak Teala kutlu kıldı şanımız
Kıtmir dahi bizimle cennettedir ebedi
Biz hakka gönül vermiş yiğitleriz sermedi
Aşk sırrına erenler ölmeden canlar verdi
Hak Teala adımıza ashab-ı kehf dedi
SEYİT MUHAMMED BOZKURT-İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ-HUKUKFAKÜLTESİ-1.SINIF