??Birçok eserortaya koydum, birçok şiir kaleme aldım, düzinelerce yazı yazdım, ama hiç biriile övünemem övünülecek bir şeyim varsa o da Maraşlıolmamdır.??
Edebi geçmişimizinköşe taşlarından olan Necip Fazıl?ı bu sözü söylemeye iten neden salt Maraş?ındoğa güzellikleri veya beşeri başka herhangi bir özelliği değil geçmişine,toprağına, milli ve manevi bütün değerlerine küfredip sahiplenmeye çalışandüşmana karşı göstermiş olduğu kahramanlıklarla dolu kurtuluş hikayesinin aynıkurtuluş kaderini paylaşan şehir halkının belleğine bıraktığı tesirindendir. Obir Maraşlı olarak ve toprağına vegeçmişine sahip çıkıp kendini ve biredebiyat üstadı olarak Maraş?ıyüceltmiştir, bu sözü söyleyerek.
Kurtuluş dönemindeülkenin çeşitli yerleri işgal edilirken Maraş?ıda İngilizler işgal etmiştir. Sömürgeci bir ülke olan İngiltere, himayesialtındaki sömürge durumuna olan çeşitli milletlerden oluşmuş birliklerini Maraş?a gönderse de şehrin asayişini ve huzurunu bozankayda değer olaylar yaşanmadı. Bunun öncelikli sebebi İngilizler tarafındanbölgeye gönderilen birliklerin önemli bir çoğunluğu Cezayirli, Tunuslu veHintli Müslümanlardan olmasıydı.
Maraş İngilizlerden sonra ikinci olarak Fransızlartarafından işgal edildi. Birlikler şehre girmeden kendilerine katılanErmenilerle birlikte daha da güçlendiler. Birliklerin şehre girişiningösterişli olmasını isteyen Ermeniler kendisi de bir Ermeni olan Abdal HalilAğa?dan davulunu çalmasını isterler. Fakat o kardeşliğin ve sevginin yıllarcahüküm sürdüğü bu toprakların anısını kirletmeyip: ??Şu davulumu altınladoldursanız yine çalmam?? diyerek reddetmiştir.
Düşmankuvvetlerinin şehre girmesiyle Ermeni ve Fransız birliklerinin taşkınlıklarıbaşlamıştır. Halk bu zulme dur diyene kadar bir çok kez hakarete ve şiddetemaruz kalmıştı. Bardağı taşıran son damla ise birkaç Ermeni askerinin sarhoşhalleriyle hamamdan çıkan kadınlara sarkıntılık edip peçelerini açmayaçalışması oldu. Duruma müdahale edip askerlerin üzerine yürüyen Çakmakçı Saitağır yaralanırken bütün bu olanları sütçü dükkanından gören Sütçü İmamtabancasını çekerek askerlerin birkaçını öldürüp diğerlerini de yaraladı. Sütçüİmam?ın attığı kurşunlar yalnızca kadınların peçelerini açmaya çalışanaskerleri değil halkın bu zulümler karşısında takındığı ketum tavrınınyaralanmasına da sebep olmuştur. Sonrasında direnişler başlamış, halk gerçekkimliğine bürünmüştür. Sütçü İmam?ın başlattığı direniş halka, işgale karşısessiz kalınamayacağını göstermişti.
Fransız işgalkuvvetleriyle birlikte olan Ermeni birlikleri kentin işgalini kutlamak amacıylaErmeni bir lider olan Hırlakyan?ın evinde yemek düzenlediler. Yenilen akşamyemeğinin ardından müzikler çalınmış eğlenceler yapılmıştı. Fransız komutanAndre ev sahibi Hırlakyan?ın kızı Helena?yı dansa davet eder. Fakat Helena budaveti reddetmiş ve ??üzerinde Fransız ya da Ermeni bayrağı olmayan bir yerdekendimi hür hissedemiyorum bu yüzden sizinle dans edemeyeceğim?? demiştir. Vehemen o gece Fransız komutanın emri ile kaledeki Türk bayrağı indirilip yerineFransız bayrağı çekilir. Bu olay işgal sürecinin doğal bir tezahürü müdür yoksabahsedildiği gibi komutan Andre?nin kendi kişisel problemlerinden midirbilinmez.
Sabah uyanan Maraş halkı, kalede yıllardır gördükleri Türkbayrağının yerinde Fransız bayrağının dalgalanmasa sessiz kalmaz ve şehrinçeşitli yerlerine yazılı çağrılar dağıtıldı. Cuma namazı için ulu camidetoplanan halk imamın ??Aziz cemaat, kalesinde düşmanbayrağı dalgalanan bir millet hürriyet´ini kaybetmiş sayılır. Hürriyet olmayanbir yerde cuma namazı kılmak caiz değildir?? demesi üzerin halk birlik olarakkaleye hücum eder ve Türk bayrağını tekrar göndere çeker. Ardından hemen oradacuma namazını kılarlar.
GerekSütçü İmam?ın attığı kurşunlar gerekse bayrak olayı Maraşhalkının gösterdiği işgal direnişinin psikolojik boyutunu yeterincebeslemiştir. Artık herkes düşman kuvvetleri tarafından yapılan en ufak sessizharekete sessiz kalınmayacağını düşünmekte ve tedbirler alınmaktadır. Aslan Beytarafından yönetilen Müdafaa-i Hukukcemiyeti her mahallede faaliyete geçerek olası bir saldırıya karşı önlemleralmaya başlamıştır.
21 Ocak1920 günü savaş başlar. Savaşın ilk günü,şehrin her tarafında karşılıklı silahlar patladı. Fransızlar Mercimek Tepe'den ve Ahır Dağ eteklerinden şehrinönemli yerlerini makineli tüfeklerle taradılar. Bir yandan da top ateşiyleçevre yollarını bombardıman ettiler. Savaş gece saat 21'e kadar devam etti.Ancak her iki tarafta kesin bir üstünlük sağlayamadı. Savaşın ilerleyengünlerinde şehrin her tarafında savaşa destek olmak için irili ufaklı çeteleroluşmaya başlar. Şehir bir yandan Fransız kuvvetleriyle savaşırken diğer yandanyıllarca beraber yaşadıkları Ermenilerin zulmü ile başa çıkmaya çalışır. Ermenive Türk çeteleri zaman zaman karşı karşıya gelip savaşırlar.
Düşmanlarının gelişmiş silahlarından korkmayan Maraşhalkı, kendi donanımlarının yetersizliğine aldırmadan ellerine kaptıklarıkürekler, baltalar ve kazmalarla şehrin kurtuluşuna katkı sağlamıştır.
12 Şubat 1920 sabahı savaş bitti. 22 gün boyunca Maraştopraklarında bir kurtuluş destanı yazıldı. Genciyle yaşlısıyla kadınıylaerkeğiyle yazılan bir destan. Sahip olduklarını kaybetmemek için verdikleri bumücadelede yine kimliklere büründüler. Kardeşliği, birliği, vatanseverliği veazmi, kendileri gibi kurtuluş mücadelesi veren ülkenin tamamına, gösterdileryani kahraman oldular Kahramanmaraş oldular.
Murat Uykun
İstanbul Üniversitesi
İktisat Fakültesi
İktisat Bölümü
Birinci Sınıf