AHRAMANMARAŞ?IMIZ HAKKINDA TOPLAYABİLDİĞİMKISACA TARİH BİLGİLERİ
Tekir Vadisi, Döngel Köyündeki mağaralarda yapılan araştırmalarda ele geçenbuluntular yörede insan yerleşiminin Üst Paleolitik Çağda başladığını;Neolitik, Kalkolitik ve Eski Tunç Çağlarında da sürdüğünü göstermektedir.2009yılında Kahramanmaraş merkezde yapılan kazılar esnasında da M.S. 300?400 yıllarına ait olan Germenicia Antik Kentine dairbirtakım mozaikler bulunmuş ve üzerlerinde çalışmalara başlanmıştır.
Şehri Hititler kurmuşlardır. Daha sonra Asurlular, Persler, Romalılar,Bizanslılar, Araplar, Selçuklular, Memluklular,Dulkadiroğulları ve Osmanlılar şehre hakim olmuşlardır.
Maraş'a Kurtuluş Savaşı sırasındahalkın gösterdiği direnişten dolayı 7 Şubat 1973'den itibaren TBMMtarafından Kahramanlık unvanı verilerek adı Kahramanmaraş olarak değiştirildi.
11. yüzyılın sonlarında Anadolu'ya kesin olarak yerleşen Türklerinegemenliğinde kaldı. 1243'te Moğol İşgaline uğrayan Maraş,II.AnadoluBeylikleri devrinde Dulkadiroğulları'nın oldu.1516'da Osmanlıegemenliğine geçen Maraş, 1516-1919yılları arasında Osmanlı egemenliğinde kaldı.MütarekeDöneminde önce İngilizler, sonra Fransızlar tarafından işgal edildi.
KURTULUŞ SAVAŞI´NDA MARAŞ?IMIZ: Birinci CihanHarbinin sonlarına doğru Müttefiklerininyenilmesi üzerine, Osmanlı İmparatorluğu 30 Ekim l9l8´de MondrosMütarekesini imzaladı. Bu anlaşmayagöre, Anadolu´nun bir çok yeri gibi Maraş´taişgal altına girdi. Maraş önce,İngiliz kuvvetleri tarafından 23 Şubat l9l9´da işgal edildi. 8,5 ay sürenİngiliz İşgali sırasında pek kayda değer bir olay cereyan etmedi. Bununda enbüyük nedeni işgal kuvvetleri arasında çok sayıda Cezayir´li, Tunus´lu veHintli Müslüman askerlerinbulunmasıydı. Ancak şehirde bulunan yerli Ermeniler bundan rahatsızlıkduyuyorlardı. İşgal Komutanlıklarına yaptıkları başvuru neticesinde 29 Ekiml9l9´da İngiliz işgali sona erdi. Şehir bu defa da Fransız kuvvetlerinin işgalialtına girdi. Fransız kuvvetlerinin şehre girişleri yerli Ermeniler tarafındanbüyük bir coşku ve taşkınlıklarla karşılandı. Bu durum yerli Maraş halkını çok rahatsız etti. Şehir içten içekaynamaya başladı?
SÜTÇÜ İMAMOLAYI :3 Ekim l9l9 Cuma. İkinci Fransız Kuvvetlerinin şehre girişininertesi günü. Bir başka ifade ile Fransız işgalinin başladığı ikinci gün.Fransız ve Ermeni askerleri birlik olup devriye geziyorlar, yolda-yolaktarastladıkları Türklere olmadık hakaretler ediyorlardı. Yani şehirdekihuzursuzluk had safhaya varmıştı. Bir grup Fransız- Ermeni devriyesi ikindiüzeri Uzunoluk Caddesinde kışlaya dönüyorlardı. O esnada Tarihi UzunolukHamam´ın dan İki Müslüman TürkKadınları çıkmışlardı. Askerler kadınlara yaklaşarak "Burası Tüklerindeğildir. Burada artık bu şekilde gezemezsiniz" diyerek sarkıntılıkyapmaya başlarlar. Olay yerine ilk yetişen Çakmakçı Sait isimli genç, mütecavizaskerlere karşı koymaya çalışır ise de gözü dönmüş düşman kurşununa hedefolarak ağır şekilde yaralanır. İşte tam o esnada Hamam´ın karşısındaki Sütçüdükkanında olayı seyreden Sütçü İmam, tabancasını çekerek olaya müdahale eder."Durun bire densizler. Yaptıklerınız yetti artık. Bugün namusgünüdür." deyip silahını ateşler. Bir işgalci askeri öldürür, ikisini deağır biçimde yaralar. Türk Milletininnamus ve şerefine uzanmak istenen menfur eli daha orada kırıverir. Bu kurşun,aynı zamanda, Türk İstiklal Mücadelesinindeilk kıvılcımı, ilk müjdecisi olur. Ertesi gün Sütçü İmam, Fransız ve Ermeniaskerleri tarafından ev ev aranır, ancak bulunamaz. Bu durum işgal güçlerinioldukça kızdırır. 1 Kasım l9l9 günü Şeyhadil MahallesindeSütçü İmam´ın dayısınınoğlu Tiyeklioğlu Kadir´i yakalayıp, ellerini veayaklarını arkadan bağlayarak kulaklarını, burnunu kesmek suretiyle hunharcaŞehit ederler. Cesedini de ipreti alem olsun diye bir tabut içerisine koyarak ,Hükümet konağı önünde halka teşhir ederler.
BAYRAK HADİSESİ : İşgalci güçlerin şehirde yaptığı taşkınlıklar tam birterör havası estirir. Olaylar bir türlü durmak bilmez. 27 Kasım l9l9 gecesiErmenilerin ileri gelenlerinden Hırlakyan´ın evinde işgal komutanının şerefinebir balo tertiplenir. Baloda komutanın dansa davet ettiği genç ermeni kızı"Sizinle dans etmekten mazurum. Çünkü kendimi esarette hissediyorum KaledeTürk Bayrağı dalgalandığı sürece, sizinle dans edemem! " diyerek teklifinireddeder. Bunun üzerine askerlerine derhal emir veren komutan, Kaledeki TürkBayrağını indirtir. 28 Kasım l9l9 Cuma günü Maraş´ınkara sabahıdır. Yatağından kalkan Maraş´lılar,asırlardan beri Kale burcunda dalgalanan Şanlı Bayraklarını göremezler. Bu olayşehri infiale sürükler. Savcı-Avukat MehmetAli Kısakürek derhal kaleme sarılarak "Alem-i İslam´a Hitap"beyannamesini yazarak şehrin muhtelif yerlerine dağıttırır. Halkı, Bayrağınindirilmesine tepki göstermeye davet eder. Bir Milletininİstiklaline son verilmesi anlamına gelen Bayrağının indirilmesi karşısında Maraşlılar sesiz kalmazlar ve cuma namazı vakti UluCamii´ye halk toplanır. Ezan okunduktan sonra, camide toplanan halk"Bayraksız namaz kılınmaz" diye bağırır. O esnada Cami İmamı"Aziz Cemaat, Kalesinde düşman bayrağı dalgalanan bir Millet hürriyet´ini kaybetmiş sayılır. Hürriyetolmayan bir yerde cuma namazı kılmak caiz değildir." dağıtılanbeyannamenin doğru olduğunu tastik eder. Bunun üzerine Maraşlılartopluca Kale´ye hücum ederek, indirilen Bayrağı yeniden Kale burçlarına dikerve cuma namazı orada eda edilir.
BÜYÜK SAVAŞ BAŞLIYOR : Bayrak olayının ardından şehir adım adım savaşasürüklenir. Aslanbey Başkanlığında kurulan Müdafaa-iHukuk Cemiyeti, her mahallede kurularak faaliyete geçer. Bir taraftan da Gazi Mustafa Kemal Atatürk ile temasa geçerek direnişhazırlığına başlanır. 21 Ocak l920 günü şehir harbi başlar. 22 gün ve gecesüren bir mücadeleden sonra Maraşlılar7 den 70´e silaha sarılarak tek yürek tek bilek halinde bütün mevcudiyetiniortaya koyar. Sonunda kendisini yok etmek isteyen düşmanı yerli işbirlikçileriile birlikte mağlup eder, büyük bir zafere imzasını atar. Bu uğurda pek çokevladını şehit verir. Maraş´ındüşman istilasından kurtulması, Türk Kurtuluş Savaşının da ilk hareketiniteşkil eder. Maraşlılar, daha otarihte "Kendini Kurtaran Şehir" ünvanı ile anılmaya başlamaklabirlikte, çevre illerinde yardımına koşarak milli dayanışmanın en güzelörneklerini verir.
İSTİKLAL MADALYASI VE "KAHRAMANLIK " ÜNVANI VERİLİR: Maraş´ın Kurtuluş Savaşında şehirhalkı ile birlikte topyekün direniş göstermesi ve çevre vilayetlerinindeyardımına koşması büyük takdir toplar ve Kurtuluş Savaşı sonrasında Maraş´a bir yazı gönderilerek MilliMücadeleye katılanların listesiistenir. Şehrin ileri gelen yöneticileri toplanır, bir durum tespiti yapar.Sonunda Ankara´ya "Maraş´ta Milli Mücadeleyekatılmayan tek fert bile yoktur" cevabı verilir. Bunun üzerine 5 Nisan1925 yılında toplanan Türkiye Büyük MilletMeclisi İstiklal Madalyası´nın Maraş´tafertlere değil, şehir halkına verilmesi kararlaştırılır. Maraş´abir adet Kırmızı Şeritli İstiklal Madalyasıile ödüllendirilir. Maraş şehri yineMilli Mücadeledekifedakarlığından ötürü TBBMtarafından 7 Şubat l973 tarihinde de "Kahramanlık" payesiyle deödüllendirilir. Kahramanmaraşlı 1925 yılından beri her yıl kurtuluş günü olan12 Şubat Bayramında İstiklal MadalyasınıŞanlı Bayrağına törenle takarak, geçmişini yadeder?
KAHRAMANMARAŞ?IMIZLA İLGİLİ BİR KONFERANSTAN ALINTI?
Maraşınkurtuluşu ve kahramanlık destanı Rusya'nın savaştan çekilmesive kendi iç meseleleriyle boğuşmaya başlaması, İngiltere'ye Orta Doğu'da daharahat hareket etme imkânı sağladı. Bu sebeple, gizli anlaşmalarda Fransa'yavaat ettiği Musul, Maraş, Antep, Urfa ve Adana'yı kendisi işgal etti.Amacı, Fransızlara vaat ettiği Musulbölgesini tekrar elde etmekti.
Musul, Orta Doğu'da kuzeyden güneye,doğudan batıya giden yolların kavşak noktasındaydı, üstelik zengin petrolyataklarına da sahipti. İngiltere buradan kuzeye doğru rahatlıkla Batum veBakü'deki kuvvetleriyle de temas sağlayabilirdi. Ayrıca, Musul'ualmakla, Bakü-Musul-Afganistan-Hindistanhattını kontrol edecek ve böylece, Orta Asya'ya da etki edecekti. Daha daönemlisi, Doğu Türkleri ile Anadolu Türkleri arasında bir set çekerek,olabilecek herhangi bir teması önleyecekti. İşte bu amaçlarla, esastaolmamasına rağmen Mondros Mütarekesi'nin 7'nci maddesini sebep göstererek Maraş ve diğer güney vilayetlerimizi işgal etti.
İngiliz işgal dönemi genellikle sakin geçti. Bunun sebeplerinden birisi,Ermenilere fazla yüz verilmemiş olması, diğeri ise İngiliz kuvvetlerinin dahaçok Hintli ve Mısırlı Müslüman askerlerden oluşmasıydı. İngilizler, Maraş'a geldikten sonra burada barınmanın güçolduğunu anladılar. Bunun üzerine İngiltere, Fransa'yla pazarlığa oturdu. Musul'a karşı Maraş,Antep ve Urfa'yı Fransızlara teklif etti, Fransa da bunu kabul etti. Böylece,22 Şubat 1919'dan 1 Kasım 1919'a kadar sekiz ay süren İngiliz işgal dönemi sonaerdi. İngilizlerin çekilip, yerine daha çok Ermenilerden oluşan Fransızkuvvetlerinin gelmesi, işgalin geçici değil, kalıcı olarak yapıldığını ortayakoyuyordu.
Maraş hadiselerinde yerli ErmenilerFransa'nın yanında yer aldı, gençleri Fransız ordusuna gönüllü asker yazıldı.Böylece, Ermeniler Fransızların piyonu hâline geldi. Özellikle bugünAmerika'nın on yıl önce Kuzey Irak'tan Amerika'ya götürüp yetiştirdiği 5 binkişilik lejyoner gücüyle Irak'a dönmesi gibi, o gün de Fransa, tehcir esnasındaMaraş ve Zeytun'dan götürdüğü 3 binErmeni'yi Fransa'da yetiştirip Maraş'aişgal kuvveti olarak geri getirdi. Olayların başlamasında bu Ermeni lejyongücünün büyük rolü oldu.
(Mikrofon otomatik cihaz tarafındankapatıldı)
BAŞKAN - Buyurun Sayın Yılmazcan.
MEHMETYILMAZCAN(Devamla) - Fransız üniforması altındaki Ermeniler, işgalin başlangıcından ikigün geçmeden bir Türk kadınına saldırdılar. Esas adı Ali olan, imamlığının yanısıra sütçülük de yapan Sütçü İmam, Türk kadınının namusuna uzanan eli kırdı. Buolay, Fransız işgaline karşı koymanın ilk işareti idi. İstiklal Savaşı'ndaatılan ilk kurşun budur.
Ermeniler, bu defa Türk Bayrağının asılmasını önlemek için Fransızları tahrikebaşladılar. Fransız kumandanı, bir Ermeni kızının istekleri doğrultusunda Maraş Kalesi'ndeki Türk Bayrağını indirterek, yerineFransız Bayrağını astırdı. Bu olay, millî ruhun galeyana gelmesine sebebiyetverdi. Türk milletini ayakta tutan ve binlerce yıldır devletsiz bırakmayanmillî şuur, Maraş'ta bir kez dahakanatlandı.
Bu ruhu teşkil eden esas itici güç, Türk milletinin inancından gelmektedir.Kadiri Şeyhi Ali Sezai Efendi, cami avlusunda, "Kalesinde Fransız Bayrağıdalgalanan beldede cuma namazı kılınması caiz değildir." diyerekmücadelenin fitilini ateşledi. Müteakiben,Rıdvan Hoca'nın, Ulu Cami'nin minberinden kaleyi göstererek "hâkimiyetolmayan yerde cuma namazı kılınmaz" temasını işleyen vaazı neticesinde Maraşlı, kaleye hücum ederek Fransız Bayrağınıindirdi ve tekrar şanlı Türk Bayrağını göndere çekti.
Burada, iki gerçek ortaya çıkıyor: Birincisi, millî hâkimiyet fikridir.Tarihte, Türklerin bugüne kadar var olmaları ve devlet kurma konusundakitecrübelerinin sebebi bu ülkedir. Devlet mağlup olabilir, ama, Türk milletiasla mağlup edilemez. Nitekim, Maraş'ınişgalini protesto için Türkiye'nin her tarafında yapılan miting veprotestolarda, Birinci Dünya Savaşı'nda Türk milletinin değil hükûmetin mağlupedildiği dile getirildi. İkinci olarak ortaya çıkan husus, Türk milletininfiziki gücünün yanı sıra dinî inancının ona verdiği dinamik güçtür.
Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; yirmi iki gün süren çarpışmalarınsonucunda şehir kurtarıldı. 12 Şubat 1920 tarihinde, Maraş'ta,Fransızlara karşı büyük bir zafer kazanıldı. Bu zafer, itilaf devletlerininAnadolu'daki sonlarının başlangıcı olmuştur. Fransızlara karşı Maraş'ta kazanılan zaferin millî mücadeleninkazanılmasında büyük bir rolü olmuştur. Maraş'taelde edilen başarı, millî mücadelenin ilk kıvılcımı ve ilk zaferidir. Maraş'ta parlayan bu kıvılcım bütün yurda yayılmışve zamanla büyüyerek düşmanı bir ateş çemberi içine almış ve yok etmiştir.Nitekim, Maraş'ta kazanılan zaferinetkileri kısa zamanda kendini göstermiş, hareket bütün güney cephesineyayılmıştır. Maraş'ta elde edilenzaferde, halkın sebatla direnmesi büyük rol oynadı. Halk, şehri terk etmedi,teşkilatlandı ve işgale karşı koydu.
Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; Şeyh Ali Sezai Efendi'yi, Doktor Mustafa'yı, Maraş'takazanılan bu kahramanlık destanının başlatıcısı olan beyannameyi "Elbistan" adıyla yazan Kısakürek'lerden Mehmet Ali Bey'i, Kılıç Ali Bey'i, Aslan Bey'i,Sütçü İmam'ı, Rıdvan Hoca'yı, Maraş Müftüsü Rafet Hoca'yı, Yusuf Çavuş'u, Abdullah Çavuş'u,Mıllıç Nuri'yi, Senem Ayşe'yi veTürk Bayrağını kale burcuna asan Onbaşı Osman Erşen ile bu destanı yazanisimsiz kahramanları minnet ve rahmetle yâd ediyorum, ruhları şad olsun
-Bu makale uzun emekler harcanarak, farklı kaynaklar taranarak oluşturulmuştur.Kaynakları altta sıraladım. Kahramanmaraş?ımın tarihinin unutulmamasınainşallah vesile olabilmişimdir. Beğenmenizi umar, arz ederim. DAVUT DAL İSTANBUL ÜNİVERSİTESİHUKUK FAKÜLTESİ 1.SINIF ÖĞRENCİSİ.
KAYNAKÇA;
1. ^ Metin Özdamarlar (2009). "Milli Yemin (1919-1921)". Timaş Yayınevi.ss. s. 26.
2. Alim Öztürk(2007). "T.C İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 1". Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü. ss. s. 26.
3. www.kahramanmarasbarosu.com
4. http://tr.wikipedia.org/wiki/Kahramanmara%C5%9F_(il)
5. http://tr.wikipedia.org/wiki/Kahramanmara%C5%9F_(il)
6. http://www.msxlabs.org/forum/soru-cevap/233220-kahramanmarasin-kurtulusu-hakkinda-bilgi-verir-misiniz.html
7. http://www.k-maras.com/a_dos/k_savasi.htm
DAVUT DAL
İSTANBULÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ 1.SINIF ÖĞRENCİSİ.